DENİZ İŞ HUKUKU

Denizcilik sektörü, çalışma koşulları ve işleyişi açısından kendine özgü kurallara sahip bir alandır. Klasik iş hukukundan ayrılan bu alan, 854 sayılı Deniz İş Kanunu başta olmak üzere çeşitli düzenlemelerle şekillendirilmiştir. Deniz iş hukukunun temel amacı, gemiadamlarının çalışma şartlarını, haklarını ve yükümlülüklerini güvence altına almak, işçi ve işveren arasındaki dengeyi sağlamaktır.

Deniz İş Hukukunun Kapsamı

Deniz iş hukuku, bir gemide hizmet akdi ile çalışan kaptan, zabit ve mürettebatı kapsar. Türk bayraklı gemilerde çalışanlar ile Türkiye sınırları içinde bulunan gemi ve su araçlarında çalışanlar bu kanuna tabidir. Ancak balıkçı tekneleri, sportif ve gezinti amacıyla kullanılan tekneler ve kamu hizmetinde çalışan bazı gemiler gibi istisnai durumlarda farklı mevzuatlar uygulanabilir.

Gemiadamı ve İş Sözleşmesi

Gemiadamı, kaptan dâhil gemide hizmet akdiyle çalışan tüm kişilere verilen isimdir. Deniz iş sözleşmesi, yazılı şekilde yapılmalı ve işin türü, çalışma süresi, ücret gibi temel şartları içermelidir. Sözleşme süreli veya süresiz olarak yapılabilmektedir.

Çalışma Süresi ve Tatil Hakları

Deniz İş Kanunu’na göre, gemide çalışma süresi ve dinlenme şartları, kara işçilerine kıyasla farklılıklar gösterebilir. Gemide sürekli hizmet gerekliliği, vardiya sistemi veya rotasyon gibi farklı uygulamaların yapılmasına yol açar. Ancak, gemiadamlarının dinlenme hakkı ve izin hakları yasal güvence altındadır. Ayrıca, gemiadamlarına limanlarda veya uzun seferlerde belirli süreli izinler verilmesi zorunludur.

Ücret ve Fazla Çalışma

Gemiadamlarına ödenecek ücret serbestçe belirlenebilmekle birlikte, fazla çalışma ve sefer primi gibi ödemeler de hesaplanabilmektedir. Fazla çalışma için gemiadamının onayı gereklidir ve fazla çalışmalar ek ücretle ödüllendirilmelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği

Denizcilik sektöründe iş sağlığı ve güvenliği büyük önem taşır. Kanun, gemiadamlarının sağlığını koruyacak önlemleri almak ve gerekli ekipmanları sağlamak konusunda işverene önemli sorumluluklar yükler. Gemiadamlarının düzenli sağlık kontrolleri, koruyucu ekipman kullanımı ve acil durum planlamaları zorunludur.

İş Sözleşmesinin Sona Ermesi

Deniz iş sözleşmesinin sona ermesi; sürenin dolması, tarafların anlaşması, geminin sefere elverişsiz hale gelmesi ya da gemiadamının ölümü gibi nedenlerle olabilir. Ayrıca işçi veya işveren tarafından haklı bir nedenle fesih yapılması da mümkündür. Fesih halinde gemiadamının çalışma belgesi ve hak ettiği ücretlerin eksiksiz olarak ödenmesi gerekmektedir.

Sonuç

Deniz iş hukuku, denizde çalışan işçilerin ve işverenlerin haklarını, yükümlülüklerini ve karşılıklı ilişkilerini düzenleyen özel bir hukuk dalıdır. Denizcilik sektörünün kendine özgü koşulları dolayısıyla iş hukuku kuralları burada bazı farklılıklar göstermektedir. Hak kaybına uğramamak adına, denizcilik sektöründe çalışanlar ve işverenlerin mevzuatı yakından izlemesi ve gerektiğinde hukuki danışmanlık alması büyük önem taşımaktadır.