VELAYET NEDİR? HUKUKUMUZDA VELAYETİN DÜZENLENİŞİ

Velayet, ana ve babanın, ergin olmayan çocuklarının bakım, eğitim, korunma ve temsil hak ve yükümlülüklerini içeren; hem bir hak hem de bir sorumluluk olarak düzenlenmiş hukuki bir kavramdır. Türk Medeni Kanunu’nda ayrıntılı şekilde ele alınan velayet, toplumumuzda aile ilişkilerinin temel taşlarından biridir.

Velayetin Kapsamı

Velayet hakkı, çocuğun bakımını, eğitimini, korunmasını, temsilini ve mallarının yönetimini içerir. Velayet altında bulunan çocuğun menfaatleri, velayet hakkının kullanılması sırasında en üst düzeyde gözetilmelidir. Anne ve baba, çocuklarının bedensel, zihinsel, ahlaki, toplumsal ve duygusal gelişimini sağlamak ve onları gözetmekle yükümlüdür.

Velayeti Kimler Kullanır?

TMK’ya göre evlilik birliği devam ettiği sürece, ana ve baba velayet hakkını birlikte kullanır. Evliliğin sona ermesi (boşanma) veya ana-babanın ayrı yaşaması durumunda ise, hâkim velayeti eşlerden birine bırakır. Evlilik dışında doğan çocuklarda ise velayet kural olarak anneye aittir; ancak mahkeme, şartlara göre babaya da verebilir.

Velayetin Kaldırılması ve Sınırlanması

Eğer ebeveynlerden biri veya her ikisi velayet görevini ağır şekilde kötüye kullanır ya da görevini ihmal ederse, mahkeme velayetin kaldırılmasına karar verebilir. Velayetin kaldırılması hâlinde çocuk için bir vasi atanır. Ayrıca, velayet hakkı çocuğun menfaati gerektirdiğinde geçici veya kalıcı olarak diğer ebeveyne verilebilir.

Çocuğun Görüşünün Alınması

Günümüz hukuk uygulamalarına göre, özellikle boşanma davalarında, çocuğun yaşı ve olgunluk düzeyi göz önünde bulundurularak görüşü alınır. Hâkim, çocuğun üstün yararı gerektirdiğinde çocuğun isteklerinden farklı bir karar verebilir.

Velayet Hakkının Değiştirilmesi

Durumun değişmesi halinde, örneğin velayeti alan ebeveynin yeniden evlenmesi, yer değiştirmesi ya da çocuğun menfaatlerinin iyi korunamaması gibi nedenlerle, velayetin değiştirilmesi için mahkemeye başvurulabilir. Hâkim, her durumda çocuğun üstün yararını esas alır.

Sonuç

Velayet; her şeyden önce bir çocuğun esenliği, sağlıklı gelişimi ve huzurlu ortamda büyüyebilmesi için vazgeçilmez bir kurumdur. Ana ve baba, velayet hakkını hem kanuna hem de çocuklarının yararına uygun şekilde kullanmalı, çocuklarının kişisel, sosyal ve ekonomik haklarını gözetmelidir. Herhangi bir velayet ihtilafında ise, aile mahkemesi tarafından çocuğun üstün yararını merkez alan bir inceleme yapılır.